Сэжгээр өвдөж, сүжгээр эдгэнэ

Өвчин үүсэх болон өвчний байдалд даамжирахад сэтгэл, сэтгэцийн байдал багагүй хамаатай гэж үздэг боловч түүнийг шинжлэх ухааны үндэслэлтэйгээр хараахан тайлбарлаж чадаагүй байна.

Танд ч гэсэн сэжигтэй тохиолдлын дараа өөрийн мэдрэмжийн дагуу биеийн халуунаа хэмжиж үзэхэд таамгалсанаас өндөр халуурч байгаа нь ажиглагдсан тохиолдол байна уу?

"Өвчин сэтгэлээс"-ийг шинжлэх ухааны үндэстэйгээр учир шалтгааныг тандахын тулд линфоцитд анхаарах судалгааг хөгжүүлсээр ирсэн бөгөөд, линфоцит нь биеийн дотор орж ирсэн вирус, нян, антигеинүүдийг устгаж биеийг хамгаалах дархлалын эсийн нэгэн төрөл юм.

Урьд нь дархлалын эсийн үйл ажиллагааны нэг хэсэг бол амьсгал болон биеийн халууныг зохицуулахтай адилаар сэтгэл санаанаас хамаарахгүйгээр автономт мэдрэл (autonomic nerve)-ээс зохицуулагддаг гэж үзэж байсан боловч мэдрэлээс ирсэн заавар яаж дархлалын эсийн хөдөлгөөнийг удирдаж байгаа нь тодорхойгүй байсан.

Автономт мэдрэл нь симпатик, парасимпатик гэсэн 2 систэмээс бүрддэг.
Симпатик нь дасгал хөдөлгөөн хийх, айж цочих гэх мэт үйл ажиллагааны үед идэвхиждэг, парасимпатик нь тайвшрах, баярлах гэх мэт үйл ажиллагааны үед идэвхиждэг мэдрэл юм.

Тус тусын мэдрэлийн үйл ажиллагаа идэвхижхэд өвөрмөц материал нейротрансмиттер (neurotransmitter-мэдрэл дэмжуулах материал)-ийг биеийн дотор талд ялгаруулдаг.

Cilium

Хүний эсэнд Cilium гэдэг үс шиг урт нарийхан бүтэц зохион байгуулалттай зүйл байдаг. Жишээлбэл эр бэлгийн эс нь сүүл шиг ургасан Cilium-ийн ганхах мэт хөдөлгөөний тусламжтайгаар урагш явдаг байна.

Эмэгтэй хүний хувьд умайн гуурсан хоолойн ханан дахь эсийн Cilium-ийн ганхах хөдөлгөөний тусламжтайгаар өндгөн эсийг умай руу илгээдэг.

Хамар мөгөөрсөн хоолойн гадаргууг бүрхэх салстлаг бүрхэвчийн эсэнд ч Cilium байдаг. Ганхах мэт хөдөлгөөн хийж тоос шороо, нян бактерийг биеийн гадна тал руу зайлуулдаг.

Cilium-ийн бүтэц зохион байгуулалт нь маш нарийн төвөгтөй байдаг бөгөөд хэмжээ нь хэдэн микро метрээс хэдэн арван микро метр, диаметр нь 200 нано метр орчим байдаг.

Cilium-ийн дотор хэсэгт Microtubule /бичил гуурс/ хэмээх уургаас тогтох гуурс /Cilium-тай паралеллиар/ байдаг.

Microtubule-ийн гадаргууд Cilium-ийг хөдөлгөхийн тулд уургыг тогтмол интервалд жигд эгнүүлэн дахин шинэ бүтэц зохион байгуулалтыг бүтээж байдаг. Түүний урт нь 96 нано метр бөгөөд энэ дахин бүтээгдсэн нарийн бүтцийн тусламжтайгаар Cilium зөв ганхах хөдөлгөөнийг хийж чаддаг.

Нэг эст ногоон замагны нэгэн төрөл болох Chlamydomonas-ийн Cil-ийiumг судлах явцад "FAP59", "FAP172"-ийн бүтцийг нарийн судлахад энэ хоёр уураг хослон 96 нано метрийн урттайгаар Microtubule-ийн гадаргууд эгнэсэн байгаа нь ажиглагдсан байна.

Генийн алдаанаас үүдэн FAP59, FAP172, FAP59 гэх бүтцээ алдсан Chlamydomonas-д Cilium-ийн нийт урт нь богиносож, Cilium-ийн дотор дахин бүтэцлэгдсэн хэв маяг нь ч богино болж байгаа нь ажиглагдсан байна.

Био цахилгаан гүйдэл үүсгэгч наалт (Dermal patch or Skin patch)

Арьсны гадаргуугаас эм өгөхийг "арьсаар нэвчих тун" гэдэг. Үүнд хүний биеийн шаардлагатай хэсэгт эмийг хялбархан хүргэх үүрэгтэй өвчин намдаах эмийг нэвчүүлэх наалт /Antiphlogistic Analgetic/, тамхинаас гаргах наалт /Nicotine Patch/, гэх мэт бодит жишээг дурьдаж болно.

Бүр цаашлаад төрөл бүрийн ашигтай элементийг арьсан дотор нэвчүүлэх хэдэн арван микро ампер сул цахилгаан гүйдлээр, биеийн тодорхой хэсгийг мэдээгүйжүүлэх эмийг өндөр хурдаар өгөх, эмнэлэгт хийгдэх арьсны хэсгийн болон шинээр үс ургуулах, үс өтгөрүүлэх хэсгийн нэвчилтийг сайжруулахад өргөнөөр ашиглагддаг.

Энэ сул цахилгаан гүйдлийг дагалдан үүсэх арьсан дахь шингэн эдийн урсгалаар дамжин эмийн нэвчилтийг үр ашигтайгаар нэмэгдүүлдэг.

Нэг талаас арьснаас эмийг нэвчүүлэхэд цаг хугацаа зарцуулагдах дутагдалтай учраас энэ дутагдалыг нөхөхийн тулд эмнэлэгт нарийн багаж ашигласан тусгай аргуудыг хэрэглэдэг.

Энэ аргын зарчим бол арьсанд сул цахилгаан гүйдлийг гүйлгэж нэвчилтийн үр ашигыг хэд дахинаас хэдэн арав дахин нэмэгдүүлэх IONTOPHORESIS хэмээх үзэгдэл юм.

Тохокү их сургуулийн Нишизава Мацүхико профессорын судалгааны баг ферментээс био цахилгаан гаргах технологийг ашиглаж биед наахад сул цахилгаан гүйдлийг үүсгэх арьсаар нэвтрэх эмийн нэвчилтийг дэмжих /iontophoresis-ийг үүсгэх/ "Био цахилгаан гүйдэл үүсгэгч наалт"-ийг бүтээсэн байна.

"Био цахилгаан гүйдэл үүсгэгч наалт" нь хортой материал ба металл агуулах жижиг зай гэх мэтийг ашиглалгүйгээр хүний бие, хүрээлэн буй орчинд ээлтэй органик материалаар хийгдсэн хөнгөн, нимгэн, зөөлөн хэрэглэсэний дараа шууд хаях боломжтой нэг удаагын бүтээгдхүүн болсон байна.

Ферментийг, нүүрстөрөгчийн шилэн даавуунд тогтоосон анод болон катодыг резинэн эсэргүүцэл (уретан резин болон дамжуулагч полимероос тогтох)-д холбож резинэн жаазны хамт хүчилтөрөгчийг нэвтрүүлэх төрлийн эмнэлэгийн соронзон хальс /medical tape/-д наана. Үүнийг сахар /fructose/ болон өвчин намдаах эмийг агуулах гидрогельтэй хослуулж арьсанд наахад ион арьсыг нэвтэрч цахилгаан гүйдлийг гүйлгэх нөхцөл бүрдэнэ.

Энэ үед фермент анодод гидрогелийн дотор талын сахарыг исэлдэх /электроныг сугалах/, фермент катодод орчины хүчилтөрөгчийг нөхөн оруулах /электроныг хүлээлгэн өгөх/ урвалыг үүсгэнэ.

Эрсдэл

Толгойгоо юманд цохих гэх мэтээр доргиоход толгой өвдөх, бөөлжих /дотор муухайрах/, толгой эргэх, чих шуугих гэх мэт янз бүрийн шинж тэмдэг илэрдэг. Том хэмжээний цохилт /шок/ авахад ухаан алдах, ой санамжаа алдах тохиолдол ч байдаг.

Хүн толгойн хэсэгтээ цохилт авсаны дараа толгой өвдөх гэх мэт дээрх шинж тэмдэгүүд илэрднг бөгөөд нэг талаас CT, MRI гэх мэт багажаар тархины дотор талын цус алдалтыг шалгасан ч сэжигтэй зүйл ажиглагдахгүй байх тохиолдол байдаг байна гэсэн хэдий ч энэ тохиолдлын тархины доргилт гэж оншилдог.

Өөрөөр хэлбэл ухаан алдах, ой санамжаа алдах гэх мэт бусдад илэрхий, харагдахгүй тухайн хүний хувьд толгой өвдөх гэх мэт мэдрэлийн өвчиний шинж тэмдэг нь тархины доргилт үүссэн эсэхийг шалгах шалгуур болж өгдөг.

Тархины доргилт нь ямар нэг зүйлийг толгойгоороо шууд мөргөх, гадны цохилтыг их, бага хэмжээгээр авах үед үүсдэг.

Хүн биеэ хөдөлгөх, бодож эрэгцүүлэх үед тархин дотор байрлах мэдрэлийн эсээс биеийн хөдөлгөөн болон сэтгэцийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх мэдрэлийн эсэд заавар дамжуулагддах процесс явагддаг.

Мэдрэлийн эсийг холбох суваг /zigzag/ нь тархинаас өгөгдөх зааврыг дамжуулах зам болж өгдөг бөгөөд толгойгоо хүчтэй доргиулснаар мэдрэлийн эсийн суваг мушгирч гэмтдэг тохиолдол байдаг.

Энэ үед мэдрэлийн эсэд зааврын сайн дамжуулж чадахгүй болох учраас дээр дурьдагдсан шинж тэмдэгүүд илэрдэг.